Een ode aan Pierre Cuypers

Wie was Pierre Cuypers?

De naam Pierre Cuypers doet bij de meeste mensen geen belletje meer rinkelen maar Pierre Cuypers heeft eigenhandig menig horizon naar zijn hand gezet in de 19e eeuw. Zijn bouwwerken staan verspreid over Nederland maar zijn bekendste bouwwerken staan in Amsterdam: Het Rijksmuseumgebouw en Centraal Station Amsterdam.  Pierre Cuypers en later zijn zoon en kleinzoon, Joseph Cuypers en Pierre Cuypers volgden hem later op.

Personalia

Naam: Petrus Josephus Hubertus Cuypers
Geboorteplaats: Roermond
Geboortedatum: 16 mei 1827
Sterfdatum: 3 maart 1921

Pierre Cuyper's loopbaan

Pierre Cuypers komt uit een kunstzinnige familie. Na zijn opleiding in Roermond te hebben gevolgd gaat hij naar de Antwerpse Kunstacademie. Zijn vader, kerkenschilder, is zijn grote voorbeeld. Zijn examenstuk, het ontwerp van een neogotische kerk was dan ook geen toeval.  Na zijn opleiding, die hij met een Prix d’Excellence afrondt opent hij een atelier voor kerkelijke kunst en meubelstukken. Hier is tegenwoordig het Cuypershuis gevestigd, een museum over architectuur en het leven van Cuypers.

Voorloper van de neogotiek in Nederland

De gotische kerk is tegenwoordig dé kerkstandaard in de Nederlandse Katholieke kerk. Vaak werden al wel gotische decoraties aan kerken toegevoegd maar was de kerk zelf niet gotisch. Met Cuypers veranderde dat. Hij was de eerste Nederlandse architect die zich verdiepte in de constructie-eigenschappen van de gotiek én deze ook in de praktijk bracht. Doordat Pierre Cuypers de gotiek volledig doorgrondde en deze kennis ook in de praktijk kon brengen was hij de enige die een volledige kerk kon opleveren van bouw tot decoratie en meubilair.
 
Het was een publicatie van Joseph Alberdingk Thijm in de jaren 50 van de 19e eeuw die Pierre Cuypers een populair kerkarchitect maakten, zowel in het zuiden als boven de rivieren. De eerste kerk waar hij de neogotiek grootschalig toepaste was de Grote Sint Petruskerk in Sittard in 1861. Hij was toen al toe aan zijn 23e bouwwerk in zijn nog prille loopbaan. In de loopbaan die volgde begon hij bijna jaarlijks aan de bouw of renovatie van één of meerdere kerken.

Cuypers en de Basiliek

Als liefhebber van de neogotiek en één van de grootste kerkarchitecten van zijn tijd was het niet vreemd dat Willem Hellemons Pierre Cuypers vroeg een nieuwe kerk te ontwerpen voor de parochie van Oudenbosch. Het zal Pierre Cuypers in eerste instantie verbaasd hebben dat het hier niet om een neogotische kerk zou gaan, maar om een neoclassicistische kerk, een geschaalde kopie van de Sint Pieter in Rome.

Cuypers probeerde nog de gedachten van Willem Hellemons te veranderen door verschillende neogotische ontwerpen voor te leggen maar Hellemons was duidelijk. Het moest een neoclassicistisch meesterwerk worden.

Terwijl de voorbereidingen worden getroffen voor de bouw van de kerk, trekt Cuypers naar Rome, want een kerk als de Sint Pieter nabouwen op schaal, is geen kinderspel. Bij terugkomst in Nederland kan de bouw snel van start gaan en dat is nodig want het belooft een langdurig project te worden. Het schip van de Basiliek is uiteindelijk in 1880 af. Vanaf dat punt is architect G.J. van Swaay verantwoordelijk voor de bouw van de façade, die een geschaalde kopie is van de Sint Jan van Lateranen in Rome.

Bijzondere bouwwerken van Pierre Cuypers

Seminarie Bovendonk, Hoeven

Gebouwd van 1895 - 1907

Rijksmuseum, Amsterdam

Gebouwd van 1877 - 1885

Centraal Station Amsterdam

Gebouwd van 1869- 1889

Kasteel de Haar, Haarzuilens

Gebouwd van 1892- 1912

De erfenis van Pierre Cuypers

Pierre Cuypers heeft Nederland voorgoed veranderd. Met zijn volledige oeuvre aan kerken en bijzondere gebouwen heeft hij Nederland veel rijksmonumenten en prachtige kerken geschonken. Wie nieuwsgierig is naar alle werken van Pierre Cuypers kan een volledige lijst vinden op de Wikipedia-pagina van Pierre Cuypers. Na Pierre Cuypers zijn ook zijn zoon en kleinzoon belangrijk geweest voor de Nederlandse architectuur. Met kerken, scholen, gemeentehuizen en de Amsterdamse Effectenbeurs heeft deze familie Nederland zoals we dat vandaag kennen, mede gevormd.

Bent u geïnteresseerd in een tour door de Basiliek?

Wij organiseren groepsrondleidingen, privétours en audiotours

Basiliek geopend ondanks werkzaamheden

Op dit moment wordt er hard gewerkt aan het Basiliekplein, maar u kunt de Basiliek gewoon bezoeken!

Benieuwd naar de laatste updates?